Orzekanie o niepełnosprawności przewidziane jest dla osób, które chcą uzyskać status osoby niepełnosprawnej, co wiąże się z korzystaniem z określonych świadczeń, m. in. odliczenia podatkowe, zasiłki czy ulgowe przejazdy. Po wydaniu orzeczenia łatwiej jest osobom niepełnosprawnym oraz ich opiekunom zaplanować działania związane z leczeniem i rehabilitacją.
W tym artykule przedstawimy Państwu podstawowe i niezbędne informacje
dotyczące orzekania o niepełnosprawności, a także opiszemy procedurę jego
uzyskania.
Na początku należy zdefiniować pojęcie „osoby niepełnosprawnej”, którą ustawodawca w myśl przepisów Ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych rozumie jako „osobą, która posiada stosowne orzeczenie”. Orzeczenie o niepełnosprawności to dokument, który potwierdza niepełnosprawność danej osoby. Jest ono dokumentem imiennym wydawanym tylko dla jego posiadacza.
Główne informacje
1. W przypadku orzekania o niepełnosprawności ważną cezurą jest wiek 16 lat. Poniżej 16-ego roku życia dzieci zaliczane są do osób niepełnosprawnych bez określania stopnia niepełnosprawności. W przypadku osób starszych orzeka się także o stopniu niepełnosprawności zależnym od stopnia naruszenia ogólnej sprawności organizmu i tego, jakiej opieki wymaga dana osoba.
2. Orzekanie o niepełnosprawności stosuje się dla celów pozarentowych. W związku z tym orzeczenie to nie może być podstawą ubiegania się o rentę z tytułu niezdolności do pracy. Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności służy określeniu wskazań do szeroko pojętej rehabilitacji i terapii osoby niepełnosprawnej.
3. Orzeczenie na cele pozarentowe potwierdza niepełnosprawność (oraz jej stopień w przypadku osób powyżej 16-ego roku życia) i jest równoznaczne z orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS, jak również dawnym orzeczeniem Komisji ds. Inwalidztwa i Zatrudnienia, która wydawała je na cele związane z uzyskaniem renty. Osoby posiadające orzeczenia z ZUS lub KIZ nie muszą dodatkowo uzyskiwać orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, by korzystać z określonych ulg czy przywilejów. Może jednak okazać się ono niezbędne przy uzyskaniu konkretnych świadczeń (np. skierowanie na warsztaty terapii zajęciowej), dlatego warto je posiadać.
4. Osoby posiadające już orzeczenie z ZUS lub KIZ mogą składać wniosek do zespołu do spraw do orzekania o niepełnosprawności o ustalenie jej stopnia i wskazania do ulg i uprawnień. Wraz z wnioskiem należy złożyć posiadane orzeczenie oraz aktualną dokumentację medyczną (aktualne badanie musi być wykonane przez lekarza-członka zespołu do orzekania o niepełnosprawności). Od tak udzielonego orzeczenia o stopniu niepełnosprawności nie przysługuje odwołanie.
Procedura otrzymania orzeczenia o stopniu niepełnosprawności.
1. Orzekanie o stopniu niepełnosprawności należy do kompetencji powiatowych zespołów do spraw orzekania o niepełnosprawności. Przy każdym zespole powinien działać punkt informacyjny udzielający porad w zakresie procedury postępowania.
2. Poniżej przedstawiamy zakres czynności, które musi wykonać osoba niepełnosprawna lub jej opiekun w celu uzyskania orzeczenia:
– zgłoszenie się do powiatowego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności (lub powiatowego centrum pomocy rodzinie) i pobrać stamtąd formularze wniosku i zaświadczenia lekarskiego;
– skompletowanie dokumentacji wraz z aktualnym wpisami badań lekarzy prowadzących i lekarzy specjalistów; dołączenie dokumentów orzeczenia ZUS lub KIZ, jeśli takie dane osoba już posiada;
– złożenie dokumentów w powiatowym zespole ds. orzekania o niepełnosprawności (ważne, by pamiętać o sporządzeniu kopii dokumentów dla własnego użytku).
3. Zespół orzekający wydaje termin rozpoznania sprawy, na który należy się stawić. Istnieje możliwość rozpoznania sprawy bez udziału zainteresowanej osoby w przypadku, gdy przewodniczący składu uzna dostarczone dokumenty i badania lekarskie za wystarczające, by wydać orzeczenie o stanie zdrowia zainteresowanej osoby, jeśli ma ona ograniczoną możliwość poruszania się w związku z ciężką chorobą lub pobytem w szpitalu, uniemożliwiającym osobiste stawiennictwo. Musi to być potwierdzone specjalnym zaświadczeniem lekarskim. W przypadku długotrwałej lub nierokującej poprawy choroby sporządza się orzeczenie na podstawie badania osoby w miejscu jej pobytu.
4. Przewodniczący składu orzekającego na podstawie oceny stanu zdrowia orzeka o niepełnosprawności (w przypadku osób poniżej 16-ego roku życia) lub o stopniu niepełnosprawności (w przypadku osób starszych): znacznym, umiarkowanym bądź lekkim.
5. Osoba posiadająca już orzeczenie o niepełnosprawności lub jej stopniu może wystąpić o ponowne wydanie orzeczenia w przypadku zmiany stanu zdrowia.
6. Po uzyskaniu orzeczenia należy zwrócić się o wydanie legitymacji osoby niepełnosprawnej, która jest dokumentem potwierdzającym dostęp do określonych uprawnień dla osób niepełnosprawnych.
Odwołanie od orzeczenia o niepełnosprawności
1. Od orzeczenia o niepełnosprawności lub jej stopniu przysługuje odwołanie do wojewódzkiego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności, które należy złożyć w terminie 14 dni od jego doręczenia za pośrednictwem zespołu powiatowego.
2. W przypadku gdy osoba niepełnosprawna nie zgadza się również z orzeczeniem wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności, może ona złożyć odwołanie do rejonowego sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, w którym wnioskuje o powołanie biegłego z zakresu medycyny w przedmiotowym zakresie. Postępowanie przed sądem jest wolne od opłat i nie wymaga obecności adwokata.
3. W razie niekorzystnej dla osoby niepełnosprawnej opinii biegłego, stronie przysługuje wniesienie zarzutów w postaci ustosunkowania się do opinii. Zarzuty te muszą być złożone na piśmie w terminie wskazanym przez sąd. W treści należy zawrzeć informację, z czym osoba niepełnosprawna się nie zgadza i jak argumentuje swoje stanowisko. Ostateczną decyzję podejmuje sąd.
Stan epidemii COVID-19 a przedłużenie ważności orzeczeń o niepełnosprawności lub jej stopniu
Epidemia COVID-19 postawiła przed wszystkimi nowe wyzwania i ograniczyła kontakty międzyludzkie. Również urzędy i instytucje działają inaczej, często zdalnie, a sprawy można w nich załatwiać bez przychodzenia do konkretnej placówki. W przypadku orzeczeń o niepełnosprawności lub jej stopniu wydanych na czas określony pojawił się jednak problem, ponieważ obecnie często niemożliwe jest przeprowadzenie określonych badań i wyznaczanie terminów rozpoznania spraw przez zespoły orzekające. W związku z powyższym ustawodawca wyszedł naprzeciw tym trudnościom.
- W przypadku gdy termin ważności orzeczenia upłynął pomiędzy 09.12.2019 a 07.03.2020, zachowuje ono ważność do upływu 60 dni od odwołania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, pod warunkiem złożenia w tym terminie kolejnego wniosku, jednak nie dłużej niż do dnia wydania nowego oświadczenia o niepełnosprawności lub jej stopniu.
- W przypadku gdy termin ważności orzeczenia upłynął po 07.03.2020, zachowuje ono ważność do upływu 60 dni od odwołania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, jednak nie dłużej niż do dnia wydania nowego oświadczenia o niepełnosprawności lub jej stopniu.
